خشکی واژن به کاهش رطوبت طبیعی دیوارههای واژن گفته میشود که اغلب بهدلیل کاهش سطح هورمون استروژن رخ میدهد. علت خشکی واژن شامل تغییرات هورمونی (مانند یائسگی، شیردهی یا مصرف داروهای خاص)، استرس، کمآبی بدن، بیماریهای خودایمنی و استفاده از محصولات بهداشتی تحریککننده است. همچنین در برخی موارد این مشکل میتواند مربوط به بیماریهایی مانند سندرم شوگرن یا عوارض شیمیدرمانی باشد. با ما همراه باشید تا همه اطلاعات لازم را در این زمینه در اختیار شما قرار دهیم.
علائم خشکی واژن چیست؟
رایجترین علائم خشکی واژن عبارتاند از:
- احساس ناراحتی، حساسیت و درد در واژن
- درد هنگام دخول و رابطه جنسی (دیسپارونیا)
- خارش در ناحیه داخل و اطراف واژن
- احساس ناراحتی هنگام فعالیت فیزیکی
- افزایش خطر عفونتهای واژینال یا عفونت ادراری
- کاهش ترشحات طبیعی واژن
- تنگی یا باریکشدن مجرای واژن
اگر این علائم برای شما آشنا هستند و بیش از چند هفته ادامه دارند، حتماً با پزشک مشورت کنید. کاهش رطوبت واژن میتواند تعادل فلور واژینال، یعنی باکتریهایی که بهطور طبیعی در واژن زندگی میکنند، را به هم بزند که این امر میتواند خطر بروز مشکلاتی مانند عفونتهای ادراری، واژینیت و واژینوز باکتریایی را افزایش دهد.
علت خشکی واژن چیست؟
علت خشکی واژن مختلف است؛ اما معمولاً با سطح هورمونهایی مثل استروژن و پروژسترون ارتباط دارد. بهترین روش درمان، بستگی به علت اصلی خشکی دارد. در ادامه به چند دلیل شایع اشاره شده است:
پیش یائسگی و یائسگی
کاهش سطح استروژن شایعترین دلیل خشکی واژن است؛ بنابراین اگر میخواهید بدانید خشکی واژن نشانه چیست، این موضوع را در نظر بگیرید. سطح هورمون استروژن با نزدیکشدن به یائسگی بهتدریج کاهش مییابد. این هورمون توسط تخمدانها تولید میشود و نقش مهمی در ایجاد ویژگیهای زنانه مانند رشد سینهها و فرم بدن دارد. استروژن در چرخه قاعدگی و بارداری هم نقش کلیدی ایفا میکند. این هورمون باعث میشود دیواره واژن ضخیم، مرطوب و سالم باقی بماند. با کاهش سطح آن، دیواره واژن نازکتر، خشکتر و کمانعطافتر میشود؛ یعنی غشاهای مخاطی واژن که معمولاً مرطوب، کشسان و صورتیرنگ هستند، در یائسگی خشک و کمرنگ میشوند. این تغییرات بهنام «آتروفی واژن» شناخته میشوند.
این وضعیت بیشاز ۵۰٪ از زنان یائسه را تحت تأثیر قرار میدهد و علائمی مانند سوزش، خارش و درد هنگام رابطه جنسی ممکن است دیده شود. همچنین، ممکن است دستگاه ادراری هم تحت تأثیر قرار گیرد و باعث تکرر ادرار یا عفونتهای مکرر شود. در کنار خشکی واژن ممکن است علائمی مانند خونریزی نامنظم، گرگرفتگی یا کاهش میل جنسی هم ظاهر شود. درمان هورمونی میتواند برای بسیاری از زنان مفید باشد؛ مگر در افرادی که تحت درمان سرطان سینه هستند.
زایمان، شیردهی و دوران پساز زایمان
علت خشکی واژن در زنان جوان ممکن است به عواملی مانند زایمان، شیردهی یا اختلالات هورمونی مرتبط باشد. در این دوران بهدلیل تغییرات هورمونی و توقف تخمکگذاری، ترشحات واژینال ممکن است کاهش یابد. این وضعیت طبیعی و معمولاً گذرا است. استفاده از روانکنندههای پایه آب مفید است؛ اما در صورت نیاز، پزشک ممکن است استروژن موضعی تجویز کند.
قرصهای پیشگیری از بارداری هورمونی
قرصهای ضدبارداری میتوانند علت خشکی واژن باشند؛ چون هورمونهای طبیعی بدن با نوع مصنوعی جایگزین میشوند و این هورمونها نمیتوانند دقیقاً عملکرد هورمونهای طبیعی را تقلید کنند. در برخی افراد این موضوع مشکلی ایجاد نمیکند؛ اما در برخی دیگر ممکن است به خشکی واژن منجر شود. تغییر نوع قرص میتواند کمککننده باشد.
داروهای ضدافسردگی (مانند SSRIs)
داروهای ضدافسردگی باعث افزایش سطح سروتونین میشوند؛ اما همزمان میتوانند بر گیرندههای استیلکولین که در حرکات عضلات غیرارادی نقش دارند، تأثیر بگذارند و باعث کاهش ترشحات واژینال شوند. در صورت بروز این عارضه میتوان با پزشک درباره تغییر دارو مشورت کرد.
هیسترکتومی (برداشتن رحم)
در برخی موارد هنگام عمل هیسترکتومی، دهانه رحم و سلولهای ترشحکننده واژن هم برداشته میشوند که میتواند علت خشکی واژن باشد. در این حالت، استروژن موضعی معمولاً بسیار کمککننده است.
شیمی درمانی
شیمیدرمانی ممکن است باعث کاهش تولید هورمون توسط تخمدانها شود و بدن را در وضعیت «یائسگی دارویی» قرار دهد. در این شرایط هم خشکی واژن شایع است. پزشک میتواند گزینههایی برای مدیریت این علائم در طول درمان پیشنهاد دهد.
شستوشوی بیش از حد
برخی افراد تصور میکنند باید واژن را مدام با آب شستوشو دهند؛ اما آب باعث خشکی میشود. واژن، خود را پاکسازی میکند و این دقیقاً وظیفه ترشحات طبیعی است. فقط بخش خارجی واژن (فرج) را با آب ساده و بدون صابون بشویید.
سندروم شوگرن
سندروم شوگرن یک بیماری خودایمنی است که غدد ترشحی بدن را درگیر میکند و باعث کاهش ترشحات در دهان، چشم، پوست، گلو و واژن میشود. این سندروم بیشتر در زنان میانسال دیده میشود.
دیابت
قند خون بالا میتواند به اعصاب و عروق کوچک آسیب بزند و باعث اختلال در عملکرد غدد دهانه رحم شود که میتواند علت خشکی واژن باشد. سایر علائم دیابت شامل تشنگی زیاد، تکرر ادرار، خستگی و تاری دید است.
تحریک نشدن جنسی
گاهی خشکی واژن بهدلیل تحریک یا وجود نداشتن احساس برانگیختگی رخ میدهد. استفاده از روانکنندههای پایه آب، انجام پیشنوازی طولانیتر و پرهیز از دخول میتواند کمک کند. همچنین بررسی دلایل کاهش میل جنسی اهمیت دارد.
آنتی هیستامین ها
این داروها برای رفع علائمی مثل آبریزش بینی و خارش چشم استفاده میشوند؛ اما میتوانند مخاط واژن را هم خشک کنند.
از دیگر علل خشکی واژن میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- استرس و اضطراب: این عوامل میتوانند میل جنسی و ترشحات طبیعی واژن را کاهش دهند
- سندرم فلامر (Flammer syndrome): اختلالی که در آن رگهای خونی نسبت به محرکهایی مانند سرما یا استرس واکنش غیرعادی نشان میدهند
- سیگارکشیدن: زنانی که سیگار میکشند، ممکن است زودتر از دیگران وارد یائسگی شوند؛ بنابراین خشکی واژن هم ممکن است در آنها زودتر ظاهر شود.
اگر دچار خشکی واژن هستید، بهتر است با پزشک مشورت کنید تا علت دقیق مشخص و درمان مناسب انتخاب شود.
روانسازی واژینال چیست و چرا به آن نیاز داریم؟
خشکی واژن بسیار رایج است. طبق آنچه که در وبسایت Livi نوشته شده است:
“Around 17% of women aged 18-50 and more than half of post-menopausal women over the age of 51 experience vaginal dryness.”
«حدود ۱۷٪ از زنان بین ۱۸ تا ۵۰ سال و بیشاز نیمی از زنان یائسه بالای ۵۱ سال، خشکی واژن را تجربه میکنند.»
ترشحات واژینال توسط غدد موجود در دهانه رحم تولید میشوند تا محیطی مرطوب و کمی اسیدی در واژن حفظ شود. این ترشحات به حفظ تعادل باکتریهای مفید کمک و با خارجکردن سلولهای مرده و باکتریهای ناخواسته از بروز عفونت جلوگیری میکنند. ترکیب ترشحات در طول چرخه قاعدگی تغییر میکند تا گاهی حرکت اسپرم را تسهیل، گاهی آن را محدود و بدن و بارداری احتمالی را از عفونت محافظت کند.
روانسازیای که هنگام تحریک جنسی احساس میکنید، متفاوت است. این ترشحات از غدد بارتولن در نزدیکی ورودی واژن ترشح میشوند. این غده همیشه مقداری ترشح دارد؛ اما هنگام تحریک جنسی فعال میشود تا از غشای حساس داخل واژن در هنگام دخول محافظت کند.
تشخیص خشکی واژن
برای تشخیص، پزشک معمولاً در مورد علائم شما و تغییرات قاعدگی سؤال میکند، معاینه لگنی انجام میدهد و در صورت لزوم از ترشحات واژن نمونهبرداری میکند؛ اما باید توجه داشته باشید که هیچ آزمایش خاصی بهتنهایی نمیتواند خشکی واژن را تشخیص دهد. تشخیص بیشتر براساس علائم و معاینه بالینی انجام میشود.
درمان خشکی واژن
حال که با علت خشکی واژن آشنا شدید، نوبت به این میرسد که راههای درمان آن را هم بدانید. درمانها به دو دسته کلی تقسیم میشوند:
- مرطوبکنندههای واژینال: برای استفاده داخل یا اطراف واژن هستند و به حفظ رطوبت کمک میکنند.
- روانکنندههای پایه آب: هنگام رابطه جنسی استفاده میشوند تا از درد و ناراحتی جلوگیری کنند.
- کرمها و قرصهای واژینال استروژن: چند بار در هفته داخل واژن استفاده میشوند؛
- حلقههای واژینال: توسط خود بیمار داخل واژن قرار میگیرند و بهمدت ۹۰ روز مقدار کمی استروژن آزاد میکنند.
- رابطه جنسی منظم
- پرهیز از برخی محصولات بهداشتی
- مکملهای فیتواستروژن
سخن پایانی
علت خشکی واژن اغلب با کاهش سطح استروژن، از جمله در آغاز یائسگی، مرتبط است. این وضعیت بسیار شایع است و معمولاً پیامدهای جدی برای سلامت ندارد؛ اما میتواند باعث ناراحتی شود. کرمهای موضعی استروژن یکی از روشهای درمانی با ریسک پایین هستند. علائم خفیف را میتوان با گزینههای بدون نسخه مانند مرطوبکنندههای واژینال و استفاده از روانکنندهها در هنگام رابطه جنسی درمان کرد. مشاوره با پزشک متخصص زنان برای تشخیص دقیق و درمان مؤثر ضروری است.
